Новото истражување на научниците покажало дека една од најсветлите ѕвезди на небото може да експлодира во текот на наредните три века. Ваквото тврдење предизвика жестока дебата меѓу научниците. Истражувањето сè уште не е рецензирано и не е објавено во научно списание.
Моментално е достапен на онлајн серверот arXiv, а според него црвениот џин Бетелгез во соѕвездието Орион би можел да ги изгори последните остатоци од своето гориво за помалку од 300 години.
Кога ќе се потроши, неговото јадро ќе пропадне во црна дупка, исфрлајќи ги надворешните слоеви со огромни брзини од околу 40.000 км во секунда. Астрономите таквиот експлозивен крај на огромните ѕвезди го нарекуваат супернова.
Во случајот на Бетелгез, тоа ќе биде спектакуларна глетка за набљудувачите на Земјата бидејќи е оддалечена само 640 светлосни години од Земјата. Слоевите гас и прашина кои ќе се создадат по експлозијата ќе светат на ноќното небо како полна месечина неколку месеци.
Тие ќе бидат видливи и во текот на денот. Бетелгез е околу 700 пати поголем и околу 15 пати помасовен од Сонцето. Ѕвездата е стара е само 10 милиони години, но црвените џинови имаат тенденција да имаат краток животен век бидејќи брзо согоруваат поради нивната голема маса.
Ѕвездата веќе гори јаглерод. Во новото истражување на тимот предводен од Хидејуки Сајо од Универзитетот „Тохоку“ во Јапонија, се вели дека Бетелгеуз можеби е поголема, а со тоа е и поблиску до крајот на својот живот, отколку што пресметале другите научници.
Ако бројките на Сајо се точни, тогаш ѕвездата веќе го има исцрпено целиот свој водород и хелиум, елементите што ја поттикнуваат нуклеарната фузија на нашето Сонце и поголемиот дел од својот јаглерод.
„Заклучуваме дека Бетелгез во моментов треба да биде во доцните фази, или да е блиску до крајот на согорувањето на јаглеродот на јадрото“, се наведува во весникот.
„Откако ќе се исцрпи јаглеродот, за неколку десетици години се очекува колапс на јадрото што ќе доведе до експлозија на супернова“, додаваат научниците.
Познато дека Бетелгез пулсира, се шири и се собира, бледнее и расте во осветленост, во љубопитни редовни интервали, па оттука и тезата дека ѝ се ближи крајот.
Пред сè се зголемува и намалува на секои 420 дена, што астрономите го припишуваат на периодичното проширување на обвивката на ѕвездата. Но, има и други необичности во однесувањето на Бетелгез кои исто така се појавуваат во редовни интервали.
Астрономите ги припишуваат на дополнителни турбулентни процеси што се случуваат во ѕвездата што умира. Еден од нив се одвива во интервали од 2200 дена, но астрономите немаат објаснување за тоа.
Тимот предводен од Сајо верува дека оваа осцилација всушност може да ја претставува главната пулсација на Бетелгез, додека варијацијата на осветленоста од 420 дена може да биде секундарна.
Ако тоа е вистина, Бетелгез би требало да биде околу една третина поширок за да функционираат моделите на неговата еволуција, објасни Сајо за Space.com.
„Поголемиот радиус со набљудуваниот опсег на температурата на површината значи дека внатрешната сјајност на Бетелгез е поголема отколку што мислевме“, рече Сајо и објасни, колку поголема магнитуда, толку е постара ѕвездата.
Но, ако Бетелгез е навистина толку голема и би требало да биде во подоцнежните фази од својот живот таа веќе завршила со согорување на хелиум и се префрлила на согорување на јаглерод, кој бил создаден со претходното спојување на атоми на хелиум.
Тука конечно доаѓаме до предвидување на смртта на ѕвездата. Имено, фазата на согорување на хелиум во животот на црвениот џин трае десетици илјади години, додека согорувањето на јаглеродот имплицира дека крајот е близу и може да се случи за неколку илјади или стотици години.
„Иако во моментов не можеме точно да одредиме колку јаглерод е останато, нашите еволутивни модели сугерираат дека неговото исцрпување треба да се случи за помалку од 300 години“, рече Сајо.
„Откако ќе се исцрпи јаглеродот, би имало дополнително спојување на потешки елементи веројатно во текот на неколку десетици години, а потоа централниот дел би се срушил и би се случила експлозија на супернова“, објасни тој.
Во нивната нова студија, Сајо и неговиот тим, исто така, презентираат две мерења на големината на Бетелгез кои ги поддржуваат нивните проценки. Но, новото дело беше критикувано од други астрономи.
Мигел Монтаргес, постдокторски соработник во Париската опсерваторија, кој претходно имал објавувано за Бетелгез, за Space.com рече дека од десетици мерења на ѕвездата, Сајо и неговите колеги избрале само две.
Монтаргес смета дека Бетелгез е премногу бистра за да ги живее последните моменти. Имено, исфрлањата на материјалот обично доведува до постепено избледување на осветленоста на постарите црвени џинови. Бетелгез, напротив, и покрај редовните пулсирања, отсекогаш бил меѓу десетте најсјајни ѕвезди на небото во последните 100 години.
Ласло Молнар, научен соработник во опсерваторијата „Конколи“ во Будимпешта, кој исто има објавено неколку трудови за Бетелгеуз, рече дека мерењата што Сајо и неговите колеги ги избрале да ја поддржат нивната теорија веројатно биле под влијание на облакот од прашина и гас околу ѕвездата што ги направила за да изгледа поголема.
„Ако го погледнеме Сонцето, гледаме добро дефинирана површина со многу остар раб“, рече Молнар.
„Но, Бетелгез, како црвен суперџин, е исклучително мек, а фотосферата, она што би ја нарекле нејзината површина, е скриена под повеќе слоеви на молекуларни облаци од гас и прашина“, објаснува Молнар.
Ова ги натера некои ентузијасти да шпекулираат дека ѕвездата наскоро може да експлодира. Дел од проблемот со ваквите проценки е што блиските супернови лесно видливи со голо око се исклучително ретки и затоа се слабо проучени.
Последен пат супернова била забележана од Земјата во 1604 година, четири години пред пронаоѓањето на телескопот. Во 1987 година, супернова се случи во една од придружните галаксии на Млечниот Пат. Но, од јужната хемисфера беше едвај видливо.
