В понеделник, 1 декември, од 19:00 часот во киното „Фросина“ во Младинскиот културен центар ‒ Скопје, ќе се одржи промоција на стихозбирката „Времето пред јазикот“ од хрватската поетеса, драмска авторка, есеистка, активистка и уредничка Моника Херцег.
Ова е трета нејзина стихозбирка објавена на македонски јазик од страна на „ПНВ Публикации“ од Скопје, и таа, како и претходните две, е поместена во едицијата „Гравири“. За книгата, низ разговор со авторката, ќе говори Јулијана Величковска, главен и одговорен уредник во „ПНВ Публикации“, но и авторка на препевот од хрватски јазик. Изданието е поддржано од ТРАДУКИ.
Добитничката на Нобеловата награда за литература, Олга Токарчук, за поезијата на Моника Херцег вели: „Поезијата на Моника Херцег е како рана низ која свети светот – болна, вистинита, натопена со сеќавања и гнев, но и со надеж за нови приказни. Нејзините песни, произлезени од искуствата на војна, прогон и насилство, ги надминуваат границите на времето и географијата за да проговорат во име на оние што никогаш немале глас. Ова е поезија што не се плаши да зборува за одговорност – за Европа, за жените, за оние што системите и идеологиите ги исфрлиле на маргините. Херцег пишува за историјата што веќе не им припаѓа на победниците и за убавината што не може да се смести во рамките што некогаш ги познававме“.
Поетот Марко Погачар, пак, за „Времето пред јазикот“ истакнува: „Книга на тишината, самотијата и љубовта што нè надраснува, чија метафорика (како онаа на птиците) е речиси еднозначно изградена околу симболот на срцето“.
А писателот Миљенко Јерговиќ, додава: „Отсекогаш, уште од крајот на основното училиште, поезијата ја читам со молив в рака и со една што помала тетратка што ја собира во секој џеб, во која запишувам зборови, фрази, конструкции, стихови што ќе ми се допаднат. Помалку за да се потсетувам на нив, повеќе за, запишувајќи ги, да ги запаметам. Од книгата на Моника Херцег почнав да препишувам уште од насловот, а потоа препишав многу, многу повеќе. Она што ќе го подвлечам во тетратката, тоа ми е најмилото на светот. Многу работи од Моника подвлеков. Некои од нив би сакал, како во онаа прозна сцена кај Болањо, да се испишат на небото со траги од млазни авиони. На пример: ‘и време е да се откачиме од бога’, и она кога го смета бога за одговорен ‘за ситните раце со кои не можам / да му удрам парче небо врз глава на татко ми’. А особено: ‘Тука, тишината се прикрадува како стоногалка’. Поезијата почнува, сè почнува со сликата на тишината што се прикрадува како стоногалка“.
МОНИКА ХЕРЦЕГ (Хрватска, 1990) е поетеса, драмска авторка, есеистка, феминистка, активистка и уредничка во издавачката куќа „Фрактура“, Загреб. Добитничка е на повеќе од десет книжевни награди. Во 2023 г. беше избрана за Европски млад лидер во рамките на програмата „Пријатели на Eвропа“. Членка е на Управниот одбор на П.Е.Н. центарот на Хрватска и на уредничкиот одбор на списанието „Поезија“ што го издава Хрватското друштво на писатели. Добитничка е и на наградите на Град Петриња и Град Загреб, а во 2021 г. ја добила и наградата „Храбри жени“ (“Fierce Women”) за активизам.
Aвторка е на стихозбирките: „Почетни координати“ (2017), за која освои бројни награди, меѓу кои: „Горан за млади поети“, „Квирин за млади поети“, „Фран Галовиќ“, „Славиќ“ и „Мостови на Струга“; „Ловостој.“ (2018), за која ја доби наградата „На врв на јазик“ и „Времето пред јазикот“ (2020) за која ја добива наградата „Звонко Милковиќ“. Книгите ѝ се преведени и објавени во: Македонија, Србија, САД, Грција, Полска, Украина, Германија и Албанија, а во подготовка се и словенечките изданија. Поединечни песни, раскази, есеи, избори и драми ѝ се преведени на дваесетина јазици, а избори од нејзината поезија се објавени во Литванија и во Франција, како и во бројни антологии. Во 2024 г. ја добива значајната европска поетска награда „Европски поет на слободата“, што ја доделува градот Гдањск, за книгата „Ловостој.“, како и на престижната книжевна награда за млади автори што ја доделува ЦИЕ (Средноевропска иницијатива).
Авторка е и на наградуваните драмски текстови: „Каде што се купуваат нежности“, „Мртвите не треба да се мрдаат“, „Закопани чуда“, „Молк“, „Убиј се, тато“, „Мамо, смееме ли денес да умреме“ и „Убави ентериери“. Некои од нив се преведени на: француски, полски и германски јазик и играни се во театрите во Хрватска. Режирала и неколку пократки форми според сопствени текстови, како и долгометражната документарна радиодрама „Потресни приказни“ за Хрватското радио, а во моментов го привршува нејзиниот прв краток документарен филм „Јосо“, што го потпишува како режисерка и сценаристка.
Текстот Промоција на „Времето пред јазикот“ од Моника Херцег во киното „Фросина“ е превземен од МАКФАКС.
