Денес, витамините се сметаат за универзален лек за превенција од речиси секоја болест, а совети за нивната употреба може да се најдат на секој интернет-портал посветен на здравјето и убавината.
Сепак, важно е да се запамети дека земањето многу од нив без претходно консултација со специјалист може да биде опасно за организмот.
Витамини се биолошки активни соединенија, кои се од витално значење за здравјето. Особеноста на витамините е тоа што повеќето од нив не се создаваат во нашето тело, затоа мора редовно да се земаат преку храната. Сепак, постојат ситуации кога е невозможно да се добијат доволно витамини од храната. Во такви случаи можно е да се користат додатоци што содржат одредена количина од овие основни супстанции.
Но, не сите витамини можае да се земаат без рецепт. Некои од нив може да предизвикаат сериозно оштетување на организмот доколку се земат неконтролирано.
Витамини што може да претставуваат закана за здравјето:
Витамин Д
Неодамна, витаминот Д стана особено популарен во целиот свет. Во својата структура и дејство оваа супстанција е слична на хормоните. Витаминот Д игра важна улога во метаболизмот на калциумот забрзувајќи ја апсорпцијата на калциум во цревата и намалувајќи ја неговата екскреција од телото. Тоа му помага на калциумот да навлезе во коскеното ткиво обезбедувајќи создавање густина на минерали во коските.
Покрај тоа што влијае на метаболизмот на калциумот, витаминот Д игра важна улога во формирањето имунолошка толеранција, особено во пренаталниот период, односно всушност спречува развој на автоимуни процеси. Исто така, се покажа дека влијае на имунолошкиот систем во смисла на зголемување на отпорноста кон вирусни и бактериски инфекции намалувајќи го ризикот од рак и дијабетес.
Важно е да се напомене дека ова се однесува само на намалување на ризикот, а не на спречување на развојот на болеста бидејќи други фактори секако влијаат на развојот на болеста. Витаминот Д влегува во организмот преку храната, а исто така се синтетизира во кожата под влијание на сончевата светлина. Храната (риба, јајца, путер) содржи мали количини витамин Д, што не може да ги задоволи дневните потреби.
Во северните географски широчини синтезата на витамин Д во кожата се јавува само во летната сезона и тоа не е доволно за да имате време да акумулирате снабдување со витамин Д во текот на остатокот од годината. Затоа, недостигот на витамин Д е толку чест, што бара додатоци.
Неконтролирано внесување на лекот може да доведе до негативни последици: хиперкалцемија – состојба во која премногу калциум се акумулира во крвта и се јавува во нејзините артерии или меки ткива. Прекумерното внесување витамин Д во организмот исто така може да биде поврзано со формирање камења во бубрезите, па дури и со зголемен ризик од фрактури.
Витамин Е
Всушност, тоа не е само еден витамин, туку цела група витамини растворливи во масти (алфа-токоферол, гама-токоферол, токотриеноли). Го има во пченичните никулци, авокадото, оревите, семките од сончоглед и во разни зеленчуци. Доволно витамин Е се наоѓа во растителните масла.
Главниот ефект на витамин Е е антиоксиданс. Спречува оштетување на клетките од пероксидација, а исто така може да игра засилена улога во имунитетот, заштита од рак, кардиоваскуларни болести и воспаленија.
Сепак, високи дози витамин Е може да го инхибираат витаминот К и на тој начин да се мешаат во коагулацијата на крвта предизвикувајќи крвавење. Ова е особено опасно за луѓето што земаат лекови за разредување на крвта, како што е „аспиринот“, како и за луѓе што имале мозочен удар или страдаат од заболување на црниот дроб.
Витамин Ц
Витаминот Ц е растворлив во вода, така што вишокот обично се излачува преку урината, а не се таложи во организмот. Го има во речиси сите растителни производи –- особено во агрумите, пиперките и брокулата.
Витаминот Ц ги забрзува растот и обновувањето на ткивата, влијае на имунолошкиот систем, ја стимулира синтезата на колаген, учествува во производството на серотонин (природен антидепресив), а исто така покажува и антиоксидативни својства.
Кај некои луѓе високите дози витамин Ц може да предизвикаат симптоми, како што се дијареја, гадење, гастритис, замор, топли бранови, главоболки и несоница и не треба да се земаат без претходна консултација со лекар. Луѓето со хронично заболување на црниот дроб или бубрезите и гихт не треба да земаат големи дози витамин Ц.
Витамин А и бета-каротин (провитамин А)
Витаминот А е моќен антиоксиданс, неопходен за добар вид. Учествува во формирање и одржување здрави коски, заби, кожа. Го има во производи од животинско потекло, како што се јајца, месо и млечни производи. Извори на бета-каротин: портокалово и жолто овошје и зеленчук, темнозелен листест зеленчук.
Неконтролираната употреба на витамин А во големи дози е опасна за бремени жени, особено во раните фази, бидејќи е поврзана со зголемен ризик од фетални малформации. Се покажа дека постои ризик од фрактура со долготрајна употреба на големи дози витамин А.
И покрај неговите антиоксидантивни својства, долгорочното пиење големи количини витамин А, бета-каротин и витамин Е е поврзано со зголемен ризик од карцином на белите дробови кај пушачите, како што покажаа две големи студии, во кои учествуваа 29.000 и 18.000 луѓе.
Фолна киселина (витамин Б9)
Таа помага да се спречи вродено оштетување на мозокот и ‘рбетот кај фетусот кога се зема на почетокот на бременоста. Може да го намали ризикот од срцеви заболувања. Некои научници веруваат дека точното количество фолати може да заштити од развој на канцерогени тумори, но премногу фолна киселина го забрзува растот на постојните тумори. Извори на витамин Б9: зеленчук, особено темнозелено, свежо овошје, црн дроб, морска храна, јајца.
Витамин Б6
Учествува во многу метаболистички процеси, помага да се намали ризикот од развој на срцеви заболувања. Учествува во синтезата на серотонин (кој игра клучна улога во процесите на спиење, регулирање на апетитот и расположението), во хематопоезата. Влијае на когнитивните способности и имунолошката функција. Го има во месото, рибата, живината, мешунките, компирот, неагрумите.
Земањето големи количини витамин Б6 за една година или повеќе може да ги оштети периферните нерви и да предизвика болка во коските, мускулна слабост, вкочанетост, неволни мускулни контракции на екстремитетите и нарушено одење. За време на студијата овие симптоми исчезнаа кога лекот беше запрен.
Затоа, земањето додатоци на витамини понекогаш може да биде опасно за вашето здравје. Пред да почнете да земате витамини треба да се консултирате со лекар. Речиси сите витамини и нивните недостатоци може да се утврдат во крвта со лабораториски тестови. Ако во анализата се најдат несогласувања, лекарот ќе ја пресмета потребната доза за третман и понатамошно спречување нивен недостиг.
