Јустинијанската чума избила во 541 година и се проширила низ Медитеранот и источна Азија, особено Византија, во Цариград, Саснидското царство и градовите долж Средоземното море. Името го добила по императорот кој тогаш владеел во Источното римско царство.
Последиците биле страшни. Умреле преку 25 милиони луѓе во првиот налет, што тогаш било околу 13% од вкупниот број на луѓе во светот. Во самото Средоземје веројатно усмртила четвртина од жителите. Поради цикличното јавување во наредните два века, вкупно однела преку 50 милиони животи. Минимум. Тоа ја прави една од најсмртоносните пандемии во историјата на човештвото.
На основа на современите испитувања на ДНК примероците од остатоците на човечките тела, од тој период, како и на основа на тогашните описи на манифестирање на оваа зараза, науката тврди дека е во прашање појава на бубонски куги кои предизвикува бактеријата „Jersinija pestis“.
Истата бактерија шест векови по последното појавување на Јустинијановата куга, започнала поголем убиствен бран во средината на XIV век, кога ќе однесе 30 до 60% од животите во пределот од Византија и Србија, до Франција, Анлгија и Шпанија. Запаметена е како Црна смрт.
Избивањето на оваа чума во Цариград се поврзува со доаѓањето на заразените глувци на бродовите кои од Египет во престолнината пренесувале жито. Византискиот историчар Прокопје, кој тогаш пишувал дека оваа чума го заразила цел свет, наведе дека нејзиниот извор е во близина на Суеса, местото од каде што се почнало. Денеска генерално се смета дека се започнало од Кина.
Тој наведува дека со нејзиниот најмоќен удар, оваа зараза дбевно убивала по 10.000 луѓе во Цариград! Современите учебници велат дека веројатно бројката била 5000 на ден, но сепак и тоа е огромна цифра. Лешевите лежеле на сите страни по улиците, затоа што немало место каде да биде погребани. Најчесто немало ни кој да ги изврши погребите. Проценката е дека умреле 40% од жителите на Константинопол.
Сириските црквени историчари Јован Ефешки и Евагрија Схоластик исто така пишувале за неа. Евагрија во тоа време бил дете во Антохија и бил зарзен, но на крајот сепак имал среќа да преживее (истото се случило и со самиот цар Јустинијан), а во четири подоцнежни враќања на оваа чума, тој ги изгубил жената, ќерката, внукот, другите деца, повеќето слуги и работници на имотот.
„Кога зарзата минала низ целиот познат свет, а особено Римското царство, и покосила повеќе од селските заедници, оставајќи зад себе пустош, Јустинијан не покажал милост кон уништување на земјоделците. Дури и тогаш не се воздржал од барањата за исплата на целосниот годишен данок и тоа не само за она што тие го должеле кон државата, туку и за износот кои го должеле нивните мртви комшии“, пишува Прокопје, во својата „Тајна историја“.
Скапите војни кои царот ги водел против Вандала во Северна Африка и Острогот во Италија, потоа градежните проекти како изградба на Аја Софија, чумата која убила огромен број на луѓе и тоа како драматично ги намали даночните приходи, па тогаш следела и зголемената цена на земјоделските производи и покрај немаштијата на населението, нешто што придонело целосно да се испразни државната каса.
Чумата имала далекусежни историски последици, бидејќи ефективно го спречила Јустинијан и неговите наследници да повторно ја обедини целата територија од Римското царство, и покрај ограничените успеси и остварувања на тој пат (Италија била под контрола на Ромое, како што и самиот југ на Шпанија и Северна Африка). Така била осакатена и Византија, и Сасанидското царство и суштински биле онеспособени за битките кои во наредниот век ќе се водат со Арабљаните и исламот.
Некои историчари тврдат дека англо-саксонското освојување на Велика Британија било овозможено поради тоа што чумата ги заобиколила нивните краеви но ги покосила оние населените Бритима, како и Ирска, поради трговските врски со Галиите, кои останале по повлекувањето на Римјаните од Островот.
